THEEBUSSEN IN KIST

1769

Dirk Blom

Amsterdam

De drie theebussen, waarvan er twee iets kleiner zijn, hebben elk gewelfde zijden en een deksel, terwijl zij op vier bladvormige voluutpootjes rusten. Opmerkelijk is de grote verscheidenheid in het drijfwerk: geen van de zijden en geen enkel deksel is hetzelfde uitgevoerd. Met uitzondering van de pootjes zijn er geen repeterende elementen. Op alle zijden worden door C-voluten en bladmotieven asymmetrische cartouches gevormd. Deze worden gevuld met diagonaal geplaatste takjes met bloemen en bladeren, geplaatst op een geruwde achtergrond, op de brede zijden linksboven en op de korte zijden rechtsonder ontspringend. Op soortgelijke wijze worden velden op de deksels gemarkeerd door C-voluten en bladmotieven met daartussen twee bloemtakjes. Elk deksel wordt bekroond door een hoog opgedreven bloem die als knop fungeert.

De elegante vorm en het precieuze drijfwerk maken de theebusjes tot pronkstukken van de Nederlandse rococostijl. Zij passen in een belijmd houten theekistje met gewelfde zijden en zwart, houten biezen. Dit kistje is afgewerkt met zilveren accenten: vier klauwbolpootjes, twee scharnieren, slotbeslag en een scharnierende greep op het deksel. Kistje en beslag volgen het doorsnee rococotype, veelal met metaalwerk in brons of messing (hieronder). Ook een miniatuur in de MMS-collectie  (Johannes Adrianus van Geffen, Amsterdam, 1783) volgt dit type. Van de drie theebussen waren er twee voor verschillende theesoorten, bijvoorbeeld groene en zwarte thee, terwijl de derde gebruikt werd om te mengen.

Lossingstekens onthullen dat de theebussen zich in 1795 in Amsterdam bevonden. Na het uitroepen van de Bataafse Republiek werd in de gewesten Holland, Zeeland en Utrecht bij wijze van belastingheffing goud- en zilverwerk geconfisqueerd. Als bewijs van betaling werd een belastingteken ofwel lossingsteken afgeslagen. In Hollandse en Zeeuwse steden was dat de jaarletter van 1795, in Utrecht werd een apart teken gesneden.

Afmetingen

A hoogte 8,5 cm, breedte 8,4 cm, diepte 6,5 cm
B hoogte 8 cm, breedte 8,2 cm, diepte 6 cm
C hoogte 7,9 cm, breedte 8,6 cm, diepte 6 cm

Materiaal

bussen, scharnieren en handgreep: zilver; kist: hout

Gewicht

A 204,1 gr, B 164,8 gr, C 162 gr

Merken

1 MEESTERTEKEN bloem
2 STADSKEUR wapen Amsterdam
3 GEHALTETEKEN gewestelijk wapen Holland
4 JAARLETTER K

later toegevoegd:
L (lossingsteken Amsterdam 1795)ZI (sinds 1953; keur voor zilveren voorwerpen aangeboden in voltooide staat; eerste gehalte = 925/000)

scharnier:
MEESTERTEKEN PG in liggende rechthoek

Inventarisnummer

BR1601 (A-D)

Literatuur

K.A. Citroen, Amsterdamse zilversmeden en hun merken, Amsterdam 1975, nr 1097 (meesterteken Blom);

Abraham L. den Blaauwen, Zilver op Sypesteyn. Een keuze uit het bezit van de Martens-Mulder-Stichting en de Van Sypesteyn-Stichting, z.p. / Nieuw-Loosdrecht 1996, nr 44;

Jean-Pierre van Rijen, Martens-Mulder Collectie. Zilver uit de 17de en 18de eeuw, z.p. 2018, p. 181; afb. p. 176-177, cat.nr 58