THEEBUS

1753

Michiel de Bruck (Breuk)

Rotterdam

De theebus heeft een balustervorm, maar is op doorsnee bijna vierkant met ribben op de afgeschuinde hoeken. Bijzonder is de versiering op de buik met gegoten en geappliqueerde ornamenten, afwisselend een mand met bloemen en vruchten en een Franse lelie, beide binnen een cartouche met maskers aan de zijkanten. Op de losse dop zijn rondom de knop acanthusbladeren aangebracht. Zowel in de knop als in de vier voetjes zijn geabstraheerde bladmotieven te herkennen.

Dit type theebus zien we in deze tijd ook bij Rotterdamse zilversmeden als Andreas Cornelis Muller en Louis de Haan, al zijn de versieringen op dop en buik dan gegraveerd.[1] Gegoten decoraties waren kennelijk een handelsmerk van De Bruck. Er zijn verscheidene aldus gedecoreerde theebussen bekend, waaronder een nagenoeg identiek exemplaar met dezelfde jaarletter (hieronder).[2] Een variant op de applique met de Franse lelie verschijnt tweemaal op een 15,5 cm hoge (melk)kan met deksel uit 1760.[3] Hiervan komt ook de typische grondvorm overeen: de baluster is weliswaar omgedraaid, maar rust eveneens op rolvoluutpootjes. De strikte decoratie in Lodewijk XIV-stijl wordt in dit geval aangevuld: op de wanden van deze zeven jaar jongere kan zijn (later?) rocailles gegraveerd.

Het theebusje van De Bruck is ooit veranderd geweest in een strooibus, een functiewijziging die overigens vaker voorkwam.[4] In de ribben van de dop werden in totaal 24 strooigaatjes aangebracht. Bij een restauratie is de ingreep weer ongedaan gemaakt. Wordt het zilver langere tijd niet gepoetst dan komt het herstel aan het licht: het zilver waarmee de gaatjes gedicht zijn, loopt minder snel aan (boven).

[1] Coll. Leopard Antiques, Cape Town (Zuid-Afrika), nr S1465; N.I. Schadee, Zilverschatten. Drie eeuwen Rotterdams zilver (cat. Historisch Museum Rotterdam), Rotterdam 1991,  nr 142. Onversierde exemplaren zijn bekend van De Haan en Douwe Eysma.

[2] Schadee 1991 (zie vorige noot), nr 135; István Heller, Europäische Goldschmiedearbeiten 1560-1860 (cat. Couven-Museum, Aken), München 2003, nr 143; Veiling Sotheby’s Londen (Dr. Heller’s Lexicon, sale L12315), 4 december 2012, nr 204.

[3] Veiling Christie’s Amsterdam (Dutch and foreign Silver, Russian works of art, objects of vertu and Judaica, sale 2767), 10 december 2007, nr 155.

[4] Premsela & Hamburger. Antiek zilver uit onze collectie juwelen en zilveren voorwerpen, z.p. z.j. Andere voorbeelden: Claes van den Boonhoff, Nijmegen, 1710/11 (Museum Het Valkhof, Nijmegen; Gerard Lemmens, ‘Een theebus gerehabiliteerd’, Nieuwsbrief, nr 10, mei 2007), Dirk Meelant, Haarlem, 1714 (Belasting & Douane Museum, Rotterdam).

Afmetingen

hoogte 14,5 cm, breedte 7,5 cm, diepte 7,5 cm

Materiaal

Zilver

Gewicht

198,9 gram

Merken

1 MEESTERTEKEN Fortuna (vrouw onder bollend zeil)
2 STADSKEUR wapen Rotterdam
3 GEHALTETEKEN gewestelijk wapen Holland
4 JAARLETTER T

later toegevoegd:
ZI (sinds 1953; keur voor zilveren voorwerpen aangeboden in voltooide staat; eerste gehalte = 925/000)

Inventarisnummer

BR1592

Literatuur

N.I. Schadee, Zilverschatten. Drie eeuwen Rotterdams zilver (cat. Historisch Museum Rotterdam), Rotterdam 1991, p. 223 (bio, meesterteken);

Abraham L. den Blaauwen, Zilver op Sypesteyn. Een keuze uit het bezit van de Martens-Mulder-Stichting en de Van Sypesteyn-Stichting, z.p. / Nieuw-Loosdrecht 1996, nr 39;

Premsela & Hamburger. Antiek zilver uit onze collectie juwelen en zilveren voorwerpen, z.p. z.j., ongepag.;

Jean-Pierre van Rijen, Martens-Mulder Collectie. Zilver uit de 17de en 18de eeuw, z.p. 2018, p. 178, 286; afb. p. 158-159, 286, cat.nr 51