PERMUTATIES

(‘koffie en theeservies’) 2015

Wouter van Baalen

Amsterdam

Het sierobject bestaat uit vijf segmenten, waarvan de kopse kanten, loodrecht afgesneden, bijna naadloos aaneensluiten tot een langgerekte, vernuftig geconstrueerde sculptuur. De ondertitel ‘Koffie en Thee Servies’ refereert aan de vijf verschillende contouren van deze segmenten, die gestileerde onderdelen van een koffie- en theeservies tonen: een suikerpot, theebus, koffiekan, theepot en melkkan. De hoofdtitel Permutaties (Permutations), een vooral uit de wiskunde bekend begrip, staat voor een manier om een verzameling voorwerpen te rangschikken, om er een bepaalde volgorde in aan te brengen. De vijf zilveren onderdelen kunnen in evenzoveel verschillende figuraties aaneengesloten worden. In de genoemde volgorde (film 1) (film 2) vloeit de bolling van de buik van de suikerpot over in de schouder van een theebus, vervolgens in de tuit van een koffiekan respectievelijk theepot, om daarna via de sneb van een melkkan weer te transformeren in de buik van een suikerpot.

In een golvend profiel op de bovenzijde, van boven bezien één rechte lijn, en in een glooiende uitstulping aan één zijde wordt het zilver geaccentueerd door ebbenhout. Deze houten toevoegingen vormen welbeschouwd oren en knoppen: het profiel bovenop doet op de snijvlakken dekselknoppen ontstaan, de opengewerkte uitstulping aan de zijkant vormt oren van de koffie- en theepot respectievelijk de melkkan. Het ebbenhout herinnert aan de houten handvatten van trekpotten en melkkannen in de 18de en 19de eeuw, al werd toen meestal vanwege de kosten gewoon, zwart gelakt hout geprefereerd. Eerder paste Van Baalen het tropische hout ook toe op ‘echt’ corpuswerk dat hij maakte, zoals Drie kannen (1998), de koffie- en theeset Ellipsis (1998) en de theepot Coiled (2002), alle unica en in particulier bezit.[1] Permutaties is evenwel functieloos, een autonoom kunstvoorwerp. De ondertitel ‘Koffie en Thee Servies’ is weloverwogen tussen aanhalingstekens geplaatst. Weliswaar is voorzien in losse deksels, maar de tuiten blijven gesloten.

Na toetsing van het zilvergehalte zijn de merken niet op de traditionele wijze met stempels afgeslagen. Het zilver is ‘gelaserkeurd’: met behulp van een fiberlaser werden digitale afbeeldingen van het vijftal merken in een keer in het zilver ‘gegraveerd’. Het vlakke en strakke van modern zilver wordt zo niet geruïneerd door contracoupes – de deukjes als gevolg van de slag met stempels.

[1]  Ellipsis: Sandra van Berkum, Zilverkunst in Nederland / Silver Art in the Netherlands (cat. Gemeentemuseum Den Haag), Den Haag/Zwolle 2016, p. 113.

Afmetingen

geheel: hoogte 24,1 cm, lengte 60 cm, diepte 27,8 cm

Materiaal

Zilver, ebbenhout

Gewicht

A 692,1 gr, B 1089,4 gr, C 1700,5 gr, D 1319,3 gr, E 636,4 gr

Merken

1 MEESTERTEKEN W Franse lelie B, in zeshoek
2 ‘STADSKEUR’ wapen Amsterdam
3 GEHALTETEKEN staande leeuw I (sinds 1953; voor grote zilveren voorwerpen; eerste gehalte = 925/000)
4 WAARBORG Minervakopje R (sinds 1814: kantooraanduidend teken voor grote zilveren voorwerpen; wijziging in 1906; kantooraanduidende letter in helm R = Gouda 1814-heden)
5 JAARLETTER D

Inventarisnummer

BR3527

Literatuur

John Endlich, Permutations ‘Coffee and Tea Service’ (vouwblad), 2015;

Sandra van Berkum, Zilverkunst in Nederland / Silver Art in the Netherlands (cat. Gemeentemuseum Den Haag), Den Haag/Zwolle 2016, p. 134-137;

Alexander Pechtold, ‘Dansende tulpen, oer-Hollands en hedendaags’, in: Sandra van Berkum, Zilverkunst in Nederland / Silver Art in the Netherlands (cat. Gemeentemuseum Den Haag), Den Haag/Zwolle 2016, p. 43;

Jean-Pierre van Rijen, Martens-Mulder Collectie. Zilver uit de 17de en 18de eeuw, z.p. 2018, p. 336, 349-351; afb. p. 330-332, 337-348, cat.nr 77