PLAQUETTE

De gedreven scène speelt zich af in een rotsachtig landschap met bomen, en op de achtergrond een ruïne en rietkragen. Mercurius, herkenbaar aan zijn gevleugeld schoeisel en gevleugelde ronde hoed, speelt fluit en probeert daarmee Argus in slaap te brengen. Hij heeft zich verkleed als herder: een herdersstaf leunt tegen zijn schouder, zijn slangenstaf (caduceus) ligt naast hem op de grond. Argus heeft een staf in de ene hand en ondersteunt zijn hoofd met de andere. Tussen hen in is nog net de kop van de in een koe veranderde Io te zien; rechts staat een hond. Op de achtergrond achtervolgt de god Pan de nimf Syrinx, die al vluchtend verandert in riet. In de lucht vliegen twee vogels. Beide taferelen worden beschreven in de Metamorfosen van Ovidius (boek 1, vers 668-712).

Deze gedreven zilveren plaquette, gesigneerd ‘16HL24’, gaat terug op een in lood afgegoten exemplaar, nu in de collectie van de Stichting Hannema-De Stuers in Heino. Elementen komen terug op werk dat Paulus van Vianen vervaardigde in zijn Praagse periode: Mercurius, Argus en de hond komen in vergelijkbare poses voor op plaquettes uit omstreeks 1607, terwijl het restant van het klassieke bouwwerk in de verte in spiegelbeeld terugkomt op een schets van de resten van de Aqua Claudia (hieronder).[1] Deze schets lijkt op een ets uit 1618 van Willem van Nieulandt (serie Ruinarum antiquarum quae Romae sunt; Rijksmuseum, Amsterdam); mogelijk is er een gemeenschappelijke inspiratiebron.[2] De plaquette in Heino is vermoedelijk echter niet van de hand van Paulus, maar van een directe medewerker, afgaande op compositie en detaillering ervan.[3] Hans Lieuwens is niet de enige die de plaquette navolgde. De zilversmid Rintje Jans (Leeuwarden) leverde in 1671 de zogeheten Popta-schotel, waarvan de voorstelling een deel van het plat vormt (onder), terwijl de zilversmid John Coquus (Londen), een schoonzoon van Paulus’ neef Christiaen van Vianen, omstreeks 1680 een rechthoekige variant plaatste op een toiletdoos, een onderdeel van een negen delen tellend toiletstel (Collectie De Boever-Alligoridès, MOU, Museum van Oudenaarde en de Vlaamse Ardennen).[4] Op de achterkant is ‘Hont’ (?) gegrift. Aan de bovenzijde van de rand, op de plaats waar de plaquette vermoedelijk werd opgehangen, bevindt zich een halfronde inkeping, die later tamelijk provisorisch met een ‘inzetstukje’ is opgevuld.