TABAKSPOTTEN

De ronde tabakspotten hebben een los deksel en rusten op drie gegoten pootjes in de vorm van bladornamenten die eindigen in een rolvoluut. Tussen deze pootjes hangen laurierguirlandes, die bovendien op drie punten worden opgenomen aan strikken waaraan medaillons hangen. De guirlandes op de buik hangen aan soortgelijke strikken met grotere medaillons, en daartussen aan ringen. Elk drietal medaillons toont eenzelfde portret en profil van een man met een laurierkrans op het hoofd. De rand van de pot is afgezet met door linten bijeengehouden profielen herinnerend aan fasces. De dekselrand is afgezet met godrons. Daarboven prijkt weer door linten kruislings omvlochten laurierblad: een band boven de godrons en op drie punten opgenomen guirlandes. Het deksel wordt bekroond door een urnvormige vaas.

Een lossingsteken onthult dat de tabakspot zich in 1795 in het gewest Utrecht bevond. Na het uitroepen van de Bataafse Republiek werd in de gewesten Holland, Zeeland en Utrecht bij wijze van belastingheffing goud- en zilverwerk geconfisqueerd. Tabaks- en snuifdozen hoorden tot het persoonlijk zilver dat tot een bedrag van f 300,- was vrijgesteld, tabakspotten niet.[1] Burgers konden in te leveren zilverwerk vrijkopen (loskopen): de eigenaar betaalde dan het geldbedrag dat het in te leveren zilvergewicht zou opbrengen. De heffing trof vooral kapitaalkrachtigen: f 300,- was het equivalent van ongeveer 3,5 kilo zilver.[2] Als bewijs van betaling werd een belastingteken ofwel lossingsteken afgeslagen. In Hollandse en Zeeuwse steden was dat de jaarletter van 1795, in Utrecht werd een apart teken gesneden: het aloude symbool van de vrijheidshoed, in dit geval gehangen op een speer die in de grond is gestoken.

Een volkomen identieke, een jaar later vervaardigde tabakspot bevindt zich in Gemeentemuseum Het Hannemahuis in Harlingen (hieronder).[3]